Jan Rotmans is een man met een missie. Als hoogleraar transitiekunde heeft hij decennialang onderzoek gedaan naar de grote veranderingen in onze maatschappij en hoe organisaties, overheden en individuen zich daaraan kunnen aanpassen. In Omarm de chaos (2022) neemt hij ons mee in de fundamentele kantelingen die onze tijd kenmerken: van klimaat en economie tot politiek en zorg. Zijn boodschap is helder: de oude systemen werken niet meer, en in plaats van tegen de chaos te vechten, kunnen we deze beter omarmen.
Een wereld in transitie
Rotmans schetst een urgent en soms onheilspellend beeld van een samenleving die op instorten staat. Maar waar velen de naderende chaos als bedreiging zien, ziet hij juist een kans. Hij betoogt dat we niet moeten proberen de controle vast te houden, maar moeten leren omgaan met onzekerheid en nieuwe vormen van samenwerking moeten zoeken. Daarbij maakt hij gebruik van inzichten uit de transitiewetenschap en illustreert hij zijn betoog met talloze praktijkvoorbeelden.
Het boek is opgebouwd rondom verschillende transities, zoals de energietransitie, de digitale revolutie en de verschuiving naar een circulaire economie. Rotmans laat zien hoe gevestigde instituties vaak te laat reageren en zichzelf in stand proberen te houden, terwijl de echte verandering van onderaf komt. Lokale initiatieven, burgerbewegingen en innovatieve ondernemers zijn volgens hem de werkelijke aanjagers van vernieuwing.
Helder, prikkelend en confronterend
Wat Omarm de chaos sterk maakt, is Rotmans’ directe en toegankelijke schrijfstijl. Hij schuwt de scherpe stellingen niet en haalt regelmatig uit naar logge, bureaucratische structuren die volgens hem de vooruitgang in de weg staan. Tegelijkertijd is hij geen doemdenker: hij gelooft dat verandering mogelijk is, mits we bereid zijn anders te kijken en te handelen.
Een van de meest inspirerende inzichten in het boek is de vergelijking tussen oude en nieuwe leiderschapstypes. Volgens Rotmans hebben we geen managers nodig die de status quo bewaken, maar ‘kantelaars’: mensen die durven af te wijken, onzekerheid omarmen en experimenteren met nieuwe oplossingen. Dit maakt het boek niet alleen relevant voor beleidsmakers en ondernemers, maar eigenlijk voor iedereen die zich weleens afvraagt hoe hij of zij kan bijdragen aan een betere wereld.
Kritische kanttekeningen
Hoewel Rotmans’ enthousiasme aanstekelijk werkt, schiet hij soms door in zijn stelligheid. Zijn pleidooi voor chaos als bron van vernieuwing is inspirerend, maar niet altijd even praktisch uitgewerkt. Hoe ga je als individu, organisatie of overheid concreet om met die chaos? Welke vaardigheden zijn nodig om niet te verzanden in frustratie of verlamming? Hier blijft het boek soms te abstract.
Daarnaast is zijn kritiek op bestaande systemen begrijpelijk, maar op sommige punten te eenzijdig. Niet alle instituties zijn per definitie star en achterhaald, en niet elke vorm van disruptie leidt tot verbetering. Een meer genuanceerde blik op de balans tussen stabiliteit en vernieuwing had het boek nog sterker gemaakt.
Een noodzakelijke wake-up call
Ondanks deze kanttekeningen is Omarm de chaos een boek dat ertoe doet. Het is een wake-up call voor iedereen die denkt dat we op de oude voet verder kunnen. Rotmans daagt de lezer uit om de onvermijdelijke veranderingen niet als bedreiging, maar als kans te zien. Dat maakt dit boek niet alleen actueel, maar ook urgent.
Wie openstaat voor een frisse, soms confronterende kijk op de toekomst, zal dit boek met rode oren lezen. Voor managers, ondernemers, beleidsmakers en maatschappelijke vernieuwers is het verplichte kost. En voor wie zich afvraagt hoe hij of zij grip kan krijgen op een steeds sneller veranderende wereld, is dit boek een uitnodiging om niet terug te deinzen, maar vooruit te stappen.
Eindoordeel: 4/5 sterren 🌟🌟🌟🌟
